In deze blog wil ik graag eens stil staan bij zoetstoffen. Volgens de één nog erger dan suiker en de ander beweert juist dat je het prima kan eten want er zitten geen calorieën in. Wat is feit en wat is fictie? Daar ga ik het in deze blog over hebben. Dus hier mijn uitgebreide blog over de effecten van zoetstoffen op de gezondheid.
Wat zijn zoetstoffen?
Zoetstoffen zijn stoffen die producten een zoete smaak geven, maar geen of nauwelijks calorieën leveren. Er zijn twee soorten zoetstoffen:
- Intensieve zoetstoffen: Per 100 gram leveren deze zoetstoffen wel degelijke calorieën. Echter, ze zijn zo intens zoet (bijvoorbeeld 600x zoeter dan suiker) dat er maar een héél klein beetje van nodig is voor een zoete smaak. Netto voeg je dus heel weinig calorieën toe aan een product. Voorbeelden zijn aspartaam, acesulfaam-K, cyclamaat, sacharine of sucralose.
- Extensieve zoetstoffen: Er is ook een groep zoetstoffen die een gelijke zoetkracht heeft als suiker, maar waarvan het lichaam niet in staat is de stof te verteren. Hierdoor wordt de stof dan ook niet opgenomen door de darmen, waardoor ze netto ook geen calorieën leveren. Enkele voorbeelden hiervan zijn xylitol, maltitol, sorbitol en lactitol.
Zijn zoetstoffen gezond?
Wat gezond en ongezond is, is natuurlijk wat lastig te omschrijven. Je kunt eigenlijk niet van één product zeggen of het gezond is of ongezond. Het hangt er altijd van af hoeveel en hoe vaak je het eet, en in dat opzicht passen alle voedingsmiddelen wel in een gezond voedingspatroon. En dan hebben we het nog niet eens gehad over wat wel en niet werkt voor jou als persoon.
Maar voor deze blog bedoel ik met een gezond product: een ingrediënt wat een toegevoegde waarde heeft op jouw gezondheid. Je lichaam daadwerkelijk voeden. Zoetstoffen bevatten geen vezels, vitaminen, mineralen of andere belangrijke voedingsstoffen. In dat opzicht hebben zoetstoffen dan ook geen toegevoegde waarde op jouw gezondheid.
Maar zijn zoetstoffen ongezond?
Zoetstof is dus niet per se gezond, maar heeft de consumptie van zoetstof op de lange termijn negatieve gevolgen voor de gezondheid? Er zijn de laatste jaren heel veel onderzoeken naar gedaan, hele goede maar ook een heleboel onderzoeken die weinig waard zijn. Omdat er bijvoorbeeld veel onderzoek is uitevoerd op dieren. Daarnaast is er jammer genoeg een enorme lobby vanuit de industrie. Zo garanderen door de industrie gefinancierde onderzoeken vaker dat aspartaam veilig is, terwijl onafhankelijk gefinancierde onderzoeken veel vaker rapporteren over de negatieve gevolgen van aspartaam op de gezondheid (1).
Zoetstoffen en de darmflora
Maar een hele, eigenlijk pas net ontdekte consequentie, van chronische consumptie van zoetstof is het effect die zet hebben op de darmflora. Van extensieve zoetstoffen is al veel langer bekend dat ze darmklachten kunnen veroorzaken. Op pakjes suikervrije kauwgom zie je dan ook vaak de tekst staan: ”Een overmatig gebruik kan een laxerend effect hebben”. Maar nog relatief nieuwe informatie is het effect van sommige intensieve zoetstoffen op onze darmbacteriën (1, 2, 3). Onze darmen zitten vol met goede en slechte bacteriën. Samen noemen we deze de darmflora. Wanneer je meer slechte dan goede bacteriën in je darmen hebt, spreken we van een verstoorde darmflora. Dit kan met name van belang zijn voor mensen met aandoeningen die verband houden met veranderingen in de darmbacteriën zoals de ziekte van Crohn, collitis ulcerosa of prikkelbare darmsyndroom (4). Het goede nieuws is dat na het stoppen met zoetstoffen de darmflora zichzelf binnen enkele weken kan herstellen (5).
De indirecte gevolgen van zoetstoffen
De overstap op lightproducten, klinkt als een goed alternatief voor toegevoegd suiker. Wel de zoete smaak, niet de calorieën. Maar door de zoete smaak te behouden, ontwen je jezelf deze ook niet. Je houdt een zekere zoetbehoefte in stand, waardoor het verlangen naar zoetigheid blijft bestaan.
Daarnaast kom je zoetstof over het algemeen tegen in bewerkte fabrieksproducten. Voorbeelden zijn suikervrije drop, kauwgom, jam, ijs, frisdrank of koekjes. Maar als de reguliere variant niet gezond is, wil dat niet gelijk betekenen dat een suikervrije variant wél gezond is. Zo bestaat suikervrije drop voor het grootste deel uit zoetstoffen. De reststoffen bieden geen enkele toegevoegde waarde voor je lichaam. Het bevat bijvoorbeeld geen vezels, vitaminen of mineralen. Of neem het product Peijnenburg ontbijtkoek Zero. Dit product bevat veel minder toegevoegd suiker dan de reguliere variant. Maar het bestaat voor de rest uit roggebloem en wat kunstmatig toegevoegde vezels, niet uit volkoren roggemeel die een compleet pakket bieden van vezels, vitaminen en mineralen. Of neem bijvoorbeeld suikervrije koekjes zoals de Céréal kokoskoekjes. Ook deze zijn gemaakt van tarwebloem en niet van volkorentarwemeel. Hierdoor ontbreekt het aan alle positieve eigenschappen die volkorengranen te bieden hebben en heeft het geen toegevoegde waarde op de gezondheid qua vezels, vitaminen, mineralen of andere voedingsstoffen. En zo kan ik nog wel even doorgaan met voorbeelden.
De meeste van deze bewerkte producten (op light frisdrank na) hebben ook nog eens één ding gemeen; ze bevatten allemaal nog wel degelijk calorieën en zijn vaak ook nog best smaakvol. Dit in combinatie met het feit dat ze slecht verzadigen en je lichaam zal blijven vragen naar zoetigheid, maakt dat je er vaak meer van eet dan één portie. Hierdoor consumeer je erg makkelijk veel calorieën zonder dat deze enigszins vitaminen, mineralen of andere gezonde voedingsstoffen bieden.
Hoe zit het met zoetstoffen en tandbederf?
Suiker kan door mondbacteriën worden omgezet in zuren en veroorzaakt op die manier tandbederf. Zoetstoffen kunnen niet omgezet worden in zuren. Maar dat betekent niet dat light-frisdrank geen negatieve effecten heeft op je mondgezondheid. Ook light-dranken kunnen namelijk zuren bevatten die tandbederf veroorzaken.
De beste manier om van je zoetbehoefte af te komen
De beste manier om af te kicken van al de zoete verleidingen, is door er gewoon mee te stoppen en je lichaam vooral te voeden met al het zoet wat Moeder Natuur bedacht heeft zoals fruit. Dit vergt aan de start veel zelfbeheersing en discipline, maar wanneer je minder zoetigheid – zowel suiker als zoetstoffen – eet, zal je merken dat de behoefte steeds minder wordt. Ook de smaakpapillen kunnen zichzelf letterlijk aanpassen en aan nieuwe smaken wennen. De eerste keer dat je dan na lange tijd dat stukje taart weer neemt, spat het glazuur van je tanden; zo zoet als het dan weer smaakt.
